Pierwsza retrospektywa filmów SUSAN SONTAG w Polsce
Od dawna jestem zarówno wielbicielką Festiwalu Millennium Docs Against Gravity, jak i niestrudzoną „orędowniczką” stałego, dorocznego korzystania z jego dobrodziejstw! Uznaję bowiem ten jeden z najbardziej liczących się na świecie festiwali filmowych dedykowanych obrazom dokumentalnym, a z pewnością największy i najważniejszy w Polsce za dobro kulturalne, którego wartość jest nie do przecenienia. Bo to właśnie na Docs Against Gravitypokazywane są filmy, które literalnie „otwierają oczy” i poszerzają horyzonty: mentalne, intelektualne, poznawcze, emocjonalne…
Tegoroczna 19-ta już edycja Festiwalu Millennium Docs Against Gravity odbędzie się w dniach 13-22 maja w ośmiu miastach – Warszawie, Wrocławiu, Gdyni, Poznaniu, Katowicach, Lublinie, Bydgoszczy oraz po raz pierwszy w Łodzi! A od 24 maja do 5 czerwca będzie miała swoją cyfrową odsłonę – czyli możliwość oglądania wybranego na ten rok repertuaru – online – na stronie mdag.pl.
W tym roku (jak zawsze) program jest niezwykle bogaty i różnorodny. I jestem pewna, że każdy znajdzie w nim „coś dla siebie”. Na stronie mdag.pl – możecie znaleźć – świetnie i klarownie przedstawione wszystkie interesujące Was kwestie dotyczące tegorocznej edycji: od programu wraz z krótkimi streszczeniami prezentowanych filmów, podziału na wybrane sekcje (w tym roku jest ich znowu kilka więcej niż do tej pory – Hurra!); poprzez skład jury; listę gości i spotkań z nimi; a na imprezach towarzyszących festiwalowi – kończąc.
Nie jest to pierwszy tekst, który poświęcam Festiwalowi Millennium Docs Against Gravity na moim blogu… W tym roku jednakże chciałabym zwrócić Waszą uwagę na rzecz całkowicie bez precedensu. A jest nim Pierwsza retrospektywa filmów Susan Sontag w Polsce!
* * *
Susan Sontag urodziła się w 1933 roku w Nowym Jorku jako Susan Rosenblatt, a zmarła prawie 20 lat temu, w roku 2004. W wieku 15 lat ukończyła North Hollywood High School, następnie rozpoczęła studia na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Szybko jednak przeniosła się na Uniwersytet w Chicago, podejmując studia z filozofii, historii starożytnej i literatury. Trzy lata później otrzymała tytuł licencjata sztuk pięknych i została wybrana członkinią Towarzystwa Phi Beta Kappa, najstarszego akademickiego stowarzyszenia honorowego w Stanach Zjednoczonych, które promuje sztuki wyzwolone i nauki ścisłe. W 1951 roku jej praca ukazała się po raz pierwszy drukiem w zimowym numerze „Chicago Review”. W wieku 17 lat Sontag wyszła za mąż za wykładowcę socjologii na Uniwersytecie w Chicago: Philipa Rieffa. Małżeństwo przetrwało 8 lat. Susan Sontag była biseksualna. Miała w życiu zarówno kilku partnerów, jak i partnerek. Jak twierdziła w wywiadach – choć zakochiwała się wiele razy, to jednak jedynie ze słynną fotografką Annie Leibovitz stworzyła związek swojego życia. Były parą przez kilkanaście lat, aż do jej śmierci.
Uchodzi za jedną z najważniejszych intelektualistek XX-go wieku. Jej znakiem rozpoznawczym były zawsze niezależność myśli i pełne pasji zaangażowanie w „palące” kwestie polityczne i obyczajowe. Uchodzi za jedną z ikon amerykańskiego (i światowego) feminizmu. Susan Sontag nie wystarczało bycie pisarką – autorką esejów i powieści. Charakteryzowała ją szczególnie silna potrzeba wyrażania siebie zarówno poprzez działania twórcze, jak i aktywizm społeczny. Była zatem także producentką filmową, filozofką, jak i nauczycielką. Pisała m.in. o fotografii, kulturze, mediach, prawach człowieka czy AIDS. Jej książki przetłumaczono na ponad 30 języków.
* * *
Program retrospektywy twórczości Susan Sontag jest pierwszą tak szeroką prezentacją filmowego dorobku amerykańskiej eseistki w Polsce i jedną z pierwszych w Europie Środkowo-Wschodniej. To wyjątkowa, unikalna wręcz okazja do zapoznania się z pracami filmowymi – czyli realizacjami dokumentalnymi ikony popkultury, które tak szeroko zostaną przedstawione publiczności w Polsce w ramach 19. Millennium Docs Against Gravity!
Programerzy i twórcy Millenium Docs Against Gravity tak oto uzasadniają trud sprowadzenia na rynek polski filmów amerykańskiej twórczyni i światowej ikony:
Nie tak dawne wznowienia najważniejszych pozycji eseistycznych Susan Sontag, jak chociażby „O fotografii”, „Przeciw interpretacji i innych esejów”, wydanie „Widoku cudzego cierpienia”, a także ukazanie się polskiego przekładu dzienników amerykańskiej intelektualistki, wspomnień o niej oraz biografii świadczą o ciągłym zainteresowaniu jej twórczością i bezkompromisowym sposobem życia. Tymczasem bogata i różnorodna twórczość filmowa Susan Sontag, korespondująca z jej pisarstwem, pozostaje w Polsce nadal niemal nieznana. W ramach 19. Millennium Docs Against Gravity chcemy uzupełnić tę lukę i zaprezentować filmy eseistki i miłośniczki kina, których znajomość pozwala uzupełnić rozumienie jej myśli o obrazach, które kształtują naszą kulturę oraz sposób widzenia świata.
Widzowie festiwalu zobaczą wyreżyserowany przez Susan Sontag film dokumentalny „Ziemie obiecane” („Promised Lands”, 1974), realizowany w październiku 1973 roku w Izraelu, odpierającym atak koalicji Syrii i Egiptu podczas trwającej dwadzieścia dni wojny Yom Kippur. Film uważany jest za jedno z jej najbardziej docenionych dzieł. W „Ziemiach obiecanych”, nad którym Sontag pracowała wraz z partnerką Nicole Stéphane, odpowiadającą za jego produkcję, zintegrowane zostały warstwy obrazów wojny i wypowiedzi, w których dominują opozycyjne izraelskie stanowiska reprezentowane przez Yorama Kaniuka, pisarza i przyjaciela autorki, oraz Juwala Ne’emana, fizyka, wojskowego, późniejszego ministra ds. Nauki i Rozwoju Izraela. Oddają złożoną rzeczywistość ziemi, którą obiecano zbyt wielu ludziom. Sontag zrealizowała „Ziemie obiecane”, przerywając intensywną pracę nad jej najbardziej znaną książką „O fotografii”, wydaną finalnie w 1977 roku.
W 1993 roku Sontag zdecydowała się na wyjazd do Sarajewa w odpowiedzi na sugestię jej syna Davida Rieffa, który przebywał w mieście, relacjonując wojnę. Jak podkreślała autorka w wywiadach, w wyniku konsultacji z lokalną społecznością zdecydowała się wyreżyserować sztukę teatralną „Czekając na Godota” Samuela Becketta. Widzowie 19. MDAG będą mogli zobaczyć film „Czekając na Godota… w Sarajewie” („Waiting for Godot… in Sarajevo”), współreżyserowany przez Sontag wraz z Nicole Stéphane, będący antywojennym gestem i hołdem złożonym mieszkańcom miasta. W programie retrospektywy ujęty także został zrealizowany w Wenecji film „Zwiedzanie bez przewodnika” („Unguided Tour”, 1993) Sontag inspirowany jej książką „I, Etcetera”, który wymyka się jasnym rozróżnieniom na kino faktów i kino fikcji.
Widzowie będą mogli zobaczyć filmy, jak pisała sama autorka, inspirowane twórczością Ingmara Bergmana – „Duet dla kanibali” („Duet for Cannibals”), debiut filmowy zrealizowany w 1969 roku w Szwecji.
i jej kolejne dzieło „Brat Carl” („Brother Carl”) z 1971 roku.
Aby dopełnić kontekst twórczości Sontag w programie zaprezentowane zostanie także między innymi film „Town Bloody Hall” Donna Alana Pennebakera i Chrisa Hegedusa (1979), będący utrzymaną w duchu direct cinema rejestracją debaty, która miała miejsce 30 kwietnia 1971 w nowojorskim ratuszu między feministkami i krytyczkami kultury Germaine Greer, Jill Johnston, Jacqueline Ceballos, Dianą Trilling i zgryźliwym Normanem Mailerem, wpisującą się w historię drugiej fali feminizmu. Spotkaniu przysłuchiwała się Susan Sontag. Uzupełnieniem programu będzie biograficzny film „W sprawie Susan Sontag” („Regarding Susan Sontag”) Nancy Kates, który przybliża historię życia bohaterki retrospektywy.
*** Wszystkie zdjęcia oraz przytoczony cytat wraz z opisem programu retrospektywy filmów Susan Sontag pochodzą z materiałów prasowych Millenium Docs Against Gravity.