QUIZ

QUIZ (Quiz) Reż. Stephen Frears, Scen. James Graham na podstawie sztuki jego autorstwa. Wyk. Matthew MacFadyen; Sian Clifford; Michael Sheen; Mark Bonnar; Helen McCrory; Wlk. Brytania, 2020. Dostępny na HBO Go

Miniserial QUIZ – to prześwietna telewizyjna robota. Co nie dziwi, bo stoją za nią same brytyjskie fachury. Ale jej największy cymes polega na tym, że choć jak wszyscy wiemy, w quizach najważniejsze są odpowiedzi – serial Quiz na postawione w nim najważniejsze pytanie – jej nie udziela! 🙂 Bardzo polecam Waszej uwadze tę inteligentną, ironiczną i dającą do myślenia produkcję nie tylko o pewnym skandalu, który dotyczył jednego z najbardziej dochodowych formatów rozrywkowych w dziejach TV – czyli “Milionerów”…

Nie byłabym sobą, gdybym nie zaczęła od dygresji osobistej… 😉  Każdy kto jest z mojego pokolenia doskonale pamięta teleturniej, emitowany od początku lat 60tych aż do lat dwutysięcznych w TVP pt. “Wielka gra”. Nie każdy zaś wie, że był to pierwszy w dziejach polskiej TV program powstały w oparciu o zakupioną licencję. I to od samych piekielnych kapitalistów, czyli z USA (hehe). Jako dzieciak wielokrotnie oglądałam go z rozdziawioną z podziwu paszczą. Charakteryzował się bowiem tym, że jego uczestnicy by zostać do niego zakwalifikowani – musieli posiadać gigantyczną, fachową wiedzę (na dany temat, np. literatura światowa lub historia). A żeby wygrać z kolei – musieli samodzielnie udzielić poprawnych odpowiedzi na często bardzo podchwytliwe i trudne pytania…Uczestnikami “Wielkiej gry” bywali często tzw. pasjonaci, a nie osoby wykształcone formalnie w danej dziedzinie, którym zdarzało się pomimo to wprawiać w zdumienie poziomem znawstwa tematu ekspertów i autorytety naukowe w tym zakresie. Tyle tytułem wprowadzenia. Bo jakie były dzieje tego programu można sobie wyczytać w internetach. A jaki był jego poziom – można obejrzeć – rzecz jasna na Youtube (hihi).

Czemu o tym piszę? Specjalnie i poniekąd wrednawie. Kiedyś bowiem polska TV publiczna realizowała coś takiego jak „misja edukacyjna” Dziś – jak wiadomo – w TVP poziom tego czegoś co nazywa się w niej „kulturą” reprezentują festiwale disco-polo, a krzewienie wiedzy szoruje propagandowe dno….Spuszczam zatem na to zasłonę milczenia i idę z tekstem dalej…

Minęło sporo czasu od kiedy byłam widzem “Wielkiej gry” ;-). A że w tzw. międzyczasie powstały w naszym kraju komercyjne stacje TV – na antenie jednej z nich pojawił się także zakupiony na licencji format – dokładnie ten, o którego powstaniu oraz skandalu z nim związanym opowiada miniserial Quiz.

Co znamienne, ten – tym razem opracowany przez Brytyjczyków format – miał tytuł “Who Wants to Be a Millionaire”? Na to pytanie wszyscy znamy odpowiedź, bo jest ona banalnie prosta. Każdy chce być milionerem!

Kto nie chce? Rączka w górę! 😉

I to jest kwestia zasadnicza dla opowieści, do której obejrzenia Was gorąco namawiam.

*   *   *

Akcja trzyodcinkowego miniserialu Quiz zawiązuje się w roku 1998, w momencie, w którym kilka osób ze średniej wielkości komercyjnej, brytyjskiej stacji TV (a konkretnie ITV), o bardzo wtedy przeciętnej oglądalności wpada na pewien pomysł i postanawia zaryzykować. Tym ryzykiem ma być budżet na produkcję programu, który finalnie będzie się nazywał “Who wants to be a Millionaire” i który ma przyciągnąć widzów swoja “nowatorską formułą”. A przede wszystkim (rzecz jasna) główną wygraną – a jest nią oszałamiająca kwota – milion funtów!

Osobiście, jako że uwielbiam oglądać filmy i seriale poświęcone kulisom spraw wszelakich – za niezwykle ciekawy uznaję ten watek Quiz, który opowiada o tym jak ten teleturniej obmyślono, na jakiej zasadzie miał działać, co stało u podstaw tego, że miał generować kasę. Nie aspiruję do bycia producentem TV, ale jednak frapujące było dla mnie poznanie detali powstania czegoś, co okazało się jednym z najbardziej dochodowych programów w dziejach telewizji jako medium – ever! Bo jako format “Milionerzy” został sprzedany na licencji do kilkudziesięciu krajów na świecie, czyniąc nota bene swoich pomysłodawców milionerami (hehe).

Tu znowu mała, personalna dygresja – jako osoba nałogowo kolekcjonująca kinematograficzne informacje z grupy “who is who” – mam nadzieję, że zaciekawię Was faktem, który odkryłam robiąc research przy okazji tej recenzji. Otóż jednym z pomysłodawców brytyjskiego teleturnieju “Milionerzy” jest sam Steven Knight. Ten sam pan, który lata potem objawił się jako autor scenariuszy do takich sztosów filmowych i serialowych jak: “Eastern promises”; “Peaky Blinders”; “Locke” oraz “Tabu”. Tak że tak. Można się w życiu nieźle zdziwić co do ludzi. Nieprawdaż? 😉

*   *   *

Quiz u swych podstaw skupia się jednakże na czymś innym, tym co w Wielkiej Brytanii stało się skandalem, doprowadziło do nagłaśnianej we wszystkich mediach sprawy sądowej, zwanej “ aferą kaszlową”…

Zatem w Quiz tak naprawdę nie są najbardziej istotne teleturniejowe pytania (choć może jednak trochę są? – hehe), które zadawał jego uczestnikom wyszczekany, dowcipny gwiazdor TV – stary wyga i wyjadacz telewizyjnej prezenterki, a zarazem pierwszy prowadzący program, niejaki Chris Tarrant (w tej roli jak zawsze niezawodny Michael Sheen). Tylko pytania o to, czy brytyjski wojskowy uczestniczący w “Milionerach” z sukcesem, bo wygrywający główną nagrodę – miał do niej prawo czy nie…

Bo major Ingram (świetny Matthew MacFadyen, znany z wielu doskonałych brytyjskich obrazów z “Dumą i uprzedzeniem” Joe’a Wright’a na czele) wraz z żoną Dianą (także świetna Sian Clifford – aktorka znana szerzej przede wszystkim z roli Claire w osławionym i mocno nagradzanym “Fleabag” a także producentka tegoż serialu) zostali oskarżeni przez stację ITV o oszustwo i pozwani do sądu. Bronić ich będzie adwokatka Sonia Woodley (w tej roli cudowna, jedna z moich brytyjskich ulubienic Helen McCrory). Zadając ławie przysięgłych szereg ważkich pytań o to czy rzeczywiście mogło do tego dojść. I jak. A finalnie czy są winni…

Od razu piszę: ta historia wciąga. Ale na kluczowe pytanie i tak będziecie sobie musieli odpowiedzieć sami!…

*   *   *

Nie widzę zbytnio sensu aby rozpisywać się na temat dalszych szczegółów fabuły miniserialu Quiz. O czym opowiada, w skrócie zarysowałam. Jest w nim znacznie więcej wątków niż kwestia uczestnictwa i zakwestionowanego prawa do głównej wygranej majora Ingrama w teleturnieju “Who wants to be a Millionaire”. Współudziału jego żony oraz jej brata i innych postaci w rzekomym czy nie “przekręcie” mającym doprowadzić do tego, że wygrał. Bo przede wszystkim Quiz jest bardzo zwodniczą opowieścią o postaci, która przez długi czas zdaje się nam kimś, kto z pojęciem “bystry” nie ma zbyt wiele wspólnego (hehe). Skupiając się na detalicznym obrazie powodów stojących za jego decyzją o uczestnictwie w programie, stosowanych sposobów, narzędzi przygotowywania się do tego. Oraz tym przy pomocy jakich i czyich strategii – wykukał (a raczej „wydukał” 😉 ) sobie w TV okrągłą bańkę funtów szterlingów…

A podane są one wszystkie w sposób wyjątkowo sprawny reżysersko i montażowo, w nielinearnej narracji. Za pomocą więcej niż dobrego scenariusza. Oraz dialogów. I zaręczam Wam, że będziecie tak jak ja – zmieniać w ciągu tych zaledwie trzech odcinków co i rusz optykę. By na koniec zostać zarówno z pytaniami w głowie co do głównych bohaterów, jak i wieloma refleksjami nad wieloma istotnymi kwestiami. Takimi jak: natura ludzka, prawdziwe motywacje które stoją za podejmowanymi przez nasz gatunek decyzjami, funkcjonowanie pamięci, umiejętność manipulacji emocjami, stereotypy dotyczące percepcji tego co uznajemy za wiedzę i inteligencję. A na finalnym pytaniu o to czy masowe media wraz z ich lubością zarówno do kreowania jak i do zwalania z piedestału swoich “gwiazd” nie są w zasadzie winne temu, że wszyscy żyjemy w zwariowanym świecie pełnym ludzi ochu*** od idei tego by zostać “człowiekiem sukcesu”- czytaj kimś „bogatym” i „znanym”…

I nie byłabym sobą, gdybym na koniec nie zaznaczyła, że choć widziałam w życiu bardziej wybitne brytyjskie produkcje serialowe niż Quiz. To i w jego przypadku po raz kolejny przekonałam się co do tego, że wybierając w tak wielkiej obfitości rzeczy “do obejrzenia” według mojego żelaznego kryterium priorytetów – czyli po nazwiskach – częściej niż często trafiam w dziesiątkę. Lubię oglądać produkcje wysokojakościowe intelektualnie. Nie twierdzę, że debiutanci czy osoby bez bogatego kinematograficznego CV w tej materii nie mogą zrobić rzeczy świetnych, a nawet wybitnych. Twierdzę jedynie, że jeżeli reżyseruje Stephen Frears (“Niebezpieczne związki”; “Kraina Hi-Lo”; “Pani Henderson”; “Tajemnica Filomeny”; “Królowa”; “Boska Florence”; “Status związku”). A grają uznani brytyjscy aktorzy tekst na podstawie sztuki / napisany przez Brytyjczyka – to jakość tego – rozumiana jako materiał do refleksji – będzie zawsze raczej przednia. Bez konieczności stosowania „kół ratunkowych” (hehe)…

I tak jest i tym razem. Quiz to serial zrobiony przez ludzi kina tak inteligentnych, dowcipnie-ironicznych i tak dobrze rozumiejących złożoność zarówno tego czym jest medium zwane telewizją, jak i to o czym jest zbiorowo nasz gatunek, co nami może kierować, jakie mogą być nasze postawy, motywy. Jak i świadomych tego, że mechanizmy jakie rządzą tym wszystkim o czym pospołu ta doskonała produkcja opowiada – sprowadzają się do tego, że w zasadzie mogę Quiz podsumować tak: na pytanie kto zostanie milionerem, nikt z nich nie potrzebuje korzystać z podpowiedzi i “telefonu do przyjaciela” 🙂